Zarządzamy sukcesją ekologiczną cz.2

Ta monokulturowa plantacja sosny doprowadzi do trwałej degradacji gleby poprzez jej zakwaszenie.

Dzisiejszy wpis będzie dość teoretyczny. Napiszę trochę o sukcesji ekologicznej i różnych...teoriach na jej temat. Pod koniec będą zawarte informacje jakie przełożenie na rzeczywistość ogrodową, leśną czy rolną ta teoria ma. Warto tą wiedzę zdobyć ponieważ:

• ułatwi nam to stosowanie i zrozumienie permakultury,
• sprawi, że nasz ogród/las/gospodarstwo będzie bardziej produktywne,
• sprawi, że nakład pracy (w gospodarstwie/ogrodzie/lesie) zostanie zminimalizowany,
• pozwoli ograniczyć zużycie nawozów (sztucznych i naturalnych)

Przypomnę co to jest sukcesja ekologiczna.
W uproszczeniu, to sposób w jaki zmienia się ekosystem w dłuższym okresie czasu. Od stadium początkowego, zwykle prostszego do stadium dojrzałego (klimaksowego). Jeśli chcesz zgłębić temat, to polecam przeczytanie bardzo dobrze napisanego artykułu na Wikipedii nt. sukcesji ekologicznej

Jednym z takich przykładów sukcesji ekologicznej jest opuszczone pole...
W dawnych czasach (XIV w.), gdy do Europy zawleczona została "Czarna Śmierć" (groźna choroba, możliwe, że dżuma) wielu ludzi zmarło. Różne dane mówią o 1/4 - 1/3 populacji. Wiele z ofiar tej choroby to byli chłopi. Z braku osób, które by orały i wypasały zwierzęta wiele z pól zaczęło zarastać chwastami, by wkrótce zmienić się w las...
Proces zmiany ekosystemu od pola do lasu to właśnie sukcesja ekologiczna.

Powstało wiele teorii na jej temat. Pierwszą był tzw. klasyczna model sukcesji.

Teoria o klasycznym modelu sukcesji mówi o tym, że jeśli teren na danym obszarze zostanie pozostawiony samemu sobie to zmieni się w jakiś konkretny, dojrzały (klimaksowy) ekosystem. To koncepcja monoklimaksu - jest tylko jeden możliwy ekosystem klimaksowy jaki może naturalnie wytworzyć się na danym obszarze. Innymi słowy jak zostawimy jakieś pole, to co by się nie działo będzie na tym terenie konkretny las, np. bór sosnowy, a na pewno nie będzie czegoś innego np. dąbrowy.

Jak się okazało teoria ta była nie do końca prawdziwa. Dlaczego?

Ponieważ to, jakie rośliny pionierskie pierwsze pojawia się na miejscu ma kluczowe znaczenie dla tego w jakim kierunku "pójdzie" sukcesja ekologiczna. Przykładowo jeśli na polu szybko pojawia się sosny, to z czasem sosny obniżą pH gleby, czym TRWALE zdeterminują, jakie rośliny będą rosnąć po niej.

Przekładając to na chłopo-robotniczy język można powiedzieć, że każda roślina zmienia środowisko. Zwłaszcza istotnie i szybko zmieniają to środowisko rośliny pionierskie. Rośliny pionierskie zwykle znane są pod bardziej popularną nazwą - chwasty. Ta zmiana może dokonywać się poprzez:

• wydzielanie różnorodnych substancji, które uniemożliwiają wzrost konkretnych roślin, czy innych organizmów lub substancji, które przyciągają poszczególne rośliny i/lub organizmy
• akumulowanie poszczególnych pierwiastków w różnych proporcjach
• tworzenie ściółki zakwaszającej glebę
• użyźnianie gleby poprzez wiązanie azotu

Dlaczego przedstawiam tą teorię?
Ponieważ ma ona kluczowe znaczenie dla prowadzenia działalności rolniczej/ogrodniczej/leśnicze.

Podam przykład dlaczego sukcesji ekologicznej nie należy ignorować:
Kupujemy tanie grunty. Powiedzmy ziemię do rekultywacji. Czy to jest pełnowartościowa ziemia do celów rolniczych, czy leśnych? Czy można na takim gruncie założyć sad?

Oczywiście można, zasadzić drzewka itp. Inna sprawa, czy będzie się miało z tego jakieś plony. Dlaczego zatem nie można założyć sadu na takim niezrekultywowanym gruncie? Ponieważ ten ekosystem a zwłaszcza gleba jest na zbyt wczesnym etapie sukcesji.

Jakie zatem praktyczne wnioski płyną z tej teorii o sukcesji?

Poprzez dobór odpowiednich roślin pionierskich możemy wpłynąć na żyzność gleby i kierunek w którym będzie zmierzał nasz ekosystem. czy to będzie ogród, las czy system agroleśniczy.

Jeśli posadzimy na początku na jakimś terenie sosny (i chyba wrzosy) to spowoduje to zakwaszenie gleby. W naturalnych warunkach proces tej jest raczej jednokierunkowy. Raz obniżonego pH w Polsce w warunkach naturalnych jest niemal niemożliwe do podniesienia. Pod sosnami ten proces jest najintensywniejszy. Ten proces nazywa się bielicowaniem gleby. Gleby bielicowe są kwaśne i mało żyzne.

Jednocześnie gleby wytworzone na tej samej skale macierzystej, ale na których na początku pojawiły się drzewa inne niż iglaste wytworzyły gleby brunatne - nie tak kwaśne i żyźniejsze.

Zatem jeśli posadzimy na początku rekultywacji odpowiednie rośliny, to będziemy w stanie stworzyć idealne warunki dla naszych roślin "długoterminowych". Jakie to rośliny? To temat na osobny wpis...

A Ty co o tym myślisz?